Al de tijd die gepasseerd is sinds eind oktober had ik mezelf voorgenomen er niets over te gaan schrijven: alles werd al (tot in den treurnis) besproken op TV, hele artikelen werden volgekladderd met meningen van mensen, intochten werden bedreigd, demonstranten werden bedreigd, een vergadering werd wreed verstoord en er werd zelfs een wedstrijd stilgelegd in de Keuken Kampioen Divisie. Na dat laatste voorval besloot ik me, bij dezen, toch maar te mengen met nog een extra mening.
Want zeg eerlijk: alle aandacht die er op dit moment uitgaat naar Zwarte Piet is toch veel te veel van het goede? Alle statements die worden gemaakt door (te zwaar) betrokkenen aan beide kanten zijn toch zwaar overtrokken? Het erge is: dit wordt elk jaar ernstiger, dus alle halve pogingen om dingen te veranderen zullen pas echt aan gaan slaan als het hele pogingen worden en er dan dus, helaas voor één van de partijen, impopulaire beslissingen worden genomen. Het is helaas niet anders.
Want laat het duidelijk zijn: Zwarte Piet is geen cultuur, net zo min als dat het racisme is. Doe normaal! Of toch wel? Voor beide standpunten is iets te zeggen en dat maakt het nu juist zo lastig.
Dat Zwarte Piet cultuur is, is eigenlijk wel waar. Sinds de prenten van 1850 van Schenkman is Zwarte Piet een onderdeel geworden van de Sinterklaastraditie, die op zijn beurt weer onderdeel is van de Nederlandse Cultuur. Tradities behoren nou eenmaal toe aan een cultuur, hoe rot die soms ook zijn (denk bijvoorbeeld aan de stierengevechten in Spanje of de Goede Vrijdag traditionele tochten in de Filipijnen): het kenmerkt je volk, ook al leidt het soms tot onbegrip bij andere volkeren. Trouwens, naar het schijnt gaat de traditie van de Zwarte Gezichten richting het einde van het jaar al (heel) veel verder terug dan 1850 en hebben vele volkeren deze traditie, tot aan Iraniërs (Hajji Firuz) aan toe. Daar hoor ik over het algemeen niet al te veel mensen over reppen, maar enig kort onderzoek leert dat die tradities al van ver voor de slaventijd stammen.
Want die slaventijd, daar refereert Zwarte Piet aan. Althans, volgens onder andere de Kick Out Zwarte Piet-beweging is het een duidelijke verwijzing naar ons koloniale verleden én naar de zogenaamde Blackfaces, de karikaturen van de Afro-Amerikaanse slaven in theaterproducties tijdens de slavenperiode in de 18e en 19e eeuw. Hierdoor worden er herinneringen opgehaald aan die ongelijke periode en dus is er sprake van racisme: de onderdanige Piet bij de überblanke Sint als zijn dienaar (/slaaf) geeft een verkeerd en kwetsend beeld. Als je met die argumenten in je achterhoofd naar een Zwarte Piet kijkt zie je inderdaad een gelijkenis, of dat nu zo bedoeld is of niet. Tel daarbij de racistische verwensingen die erbij komen (donkere mensen ‘Zwarte Piet’ noemen is niet zoals het hoort; helemaal niet voor kinderen van drie-vier jaar) en je begrijpt dat het standpunt van deze mensen helemaal zo gek nog niet is.
Ga niet zeggen dat het niet gebeurt: zo kan ik me herinneren ooit bij FC Den Haag het lied ‘Hey Roembiak, waar zijn je pepernoten?’ een wedstrijd lang gehoord en meegezongen te hebben: toen vond ik dat nog grappig. Ik wel, ik denk dat Lody zelf daar een stuk minder blij mee was. Racisme? Welnee joh, oerwoudgeluiden, dat was en is racisme en daar doe ik niet aan mee…dacht ik toen. Ik ga me niet verontschuldigen voor alles wat mijn voorouders hebben aangedaan (of wat hen is aangedaan, wie weet), maar hiervoor zeg ik: Sorry, Lody. Onwetende ik was een jaar of zestien en de hele kwestie was toen een stuk minder in het nieuws. Niet goed, niet trots ook, maar wel gebeurd.
Tel daarbij de onnoemelijke keren op dat ik een klein kind een donker persoon Zwarte Piet heb horen noemen en eigenlijk is het al een conclusie: om erger te voorkomen lijkt het me het beste om Zwarte Piet voor eens en altijd uit het beeld te halen. Althans, dat is het standpunt van de tegenstanders van Zwarte Piet en ook daar ben ik het grotendeels mee eens: zie daar mijn interne strijd en ik gok niet alleen die van mij, want laten we wel zijn, het merendeel van de Nederlandse bevolking heeft zich bij geen van de groeperingen aangesloten.
De vraag is ook: zouden de meesten dat wel willen als je ziet wie zich aansluiten bij beide kampen? Bij de ProPiet-beweging worden hooligans en xenofoben gemeld, maar de KOZP-beweging kan er ook wat van: Jeffrey Afriyie is een stuk minder vredelievend dan hij lijkt en de buitenlandse support komt van een rapper (Waka Focka Flame, die helaas nooit meer optreedt in Nederland zolang we hier Zwarte Pieten door de straat laten marcheren) die zelf opgepakt is voor drugs – en wapenbezit. Dat is wel een beetje krom, een land waarvan je de tradities niet kent zó veroordelen, terwijl je zelf met een doorgeladen pistool bent gearresteerd op een vliegveld.
En dus staan we tussen twee vuren in, twee vuren die elkaar nooit zullen gaan doven maar alleen maar verder aanwakkeren. De oogst tot nu toe: vijf arrestaties in Den Haag bij een verstoring van een vergadering van KOZP (in de leeftijd van 13 tot 37), enkele demonstraties op het laatste moment afgelast vanwege de veiligheid, de intocht zelf op de meeste plekken rustig (alhoewel bij dé intocht in Apeldoorn er tien Zwarte Pieten werden gearresteerd, de meesten actieve leden van Pegida), maar in Emmen, Groningen en Leeuwarden zeer onrustig: overigens kwam alle onrust van de ProPiet-Hooligans. Let wel, dit alles voor een kinderfeest met fictieve personages.
Overigens gebeurt er meer in Europa op dit moment aangaande deze kwestie: het Engelse elftal dat zeer onheus bejegend werd in Bulgarije bij een interland (waarop er een belachelijk lage straf volgde voor de Bulgaren), een wedstrijd in de Serie A waarbij, in Verona, Balotelli (van Brescia) van het veld afliep (deze oerwoudgeluiden werden ontkend door alles wat van Hellas Verona is en was, schandalig), een donkere speler van Shakhtar (Taison) die in de Oekraïense competitie reageert op het racistische Kiev-publiek met een middelvinger (en prompt zelf rood krijgt…) en natuurlijk de wedstrijd Den Bosch – Excelsior in Nederland, waar Ahmed Mendes Moreira zichtbaar ontdaan was door spreekkoren (en zelf vervolgens werd veroordeeld door de Den Bosch trainer). Ga dus niet zeggen dat racisme niet meer actueel is: ik had het ook graag anders gezien, maar het is er nog en kennelijk weer veel meer dan voorheen, waar mijn hoop omtrent de jongere generaties direct ook de grond in geboord is. Zolang de straffen en de reacties echter lachwekkend blijven, zal er niet veel gaan gebeuren ben ik bang.
Dus de enige oplossing is, zoals ik eerder zei, impopulaire maatregelen en één lijn trekken: óf we doen nergens meer Zwarte Pieten, óf we doen ze ‘gewoon’ weer overal. Toegegeven, het is kiezen tussen twee kwaden, maar ik denk dat 90 procent van de Nederlandse bevolking opgelucht zal zijn als er duidelijkheid is. Maar laten we tot die tijd (die hopelijk snel komt) dát er iemand een wijze beslissing gaat nemen vooral maar lekker normaal blijven doen met zijn allen en elkaar de hersenen niet inslaan om een fictief personage (misschien moet ik met die uitspraak maar eens naar een willekeurige kerk of moskee).
Nou maar hopen dat er nog een kleur over is voor die Pieten als er straks wordt bepaald dat ‘zwart’ niet meer mag: geel (Aziaten), groen (Links), blauw (alcoholisten), rood (socialisten), paars (Tinky Winky aanhangers) en oranje (Leeuwen) zijn alvast geen mogelijkheid. Misschien mintgroen?